.jpg)
.jpg&width=40&height=40)
.jpg&width=40&height=40)
انقلاب اسلامی با کدام آیه قرآن آغاز شد؟/ نسبت قرآن و هنر
انقلاب اسلامي با کدام آيه قرآن آغاز شد؟/ نسبت قرآن و هنر
اولين بيانيه‌اي که امام خميني براي قيام الهي خودشان نوشته‌اند با اين آيه شروع مي‌شود: "قل انما اعظکم بواحده ان تقوموا لله مثني و فرادي" اين آيه مطلع انقلاب اسلامي است.
در آخرين قسمت از ويژه‌برنامه «سوره» گفتگوي مسعود دياني با حسام‌الدين سراج و سيد حسين شهرستاني درخصوص «قرآن و هنر» شب گذشته ۵ خردادماه از شبکه چهار سيما پخش شد.
حسام‌الدين سراج در اين گفتگو گفت: آيات قرآن ريتم مخصوص به خود را دارند. مثلاً وقتي فضاي عظيم و مهيبي را ترسيم مي‌کند ريتم آن‌هم هيجاني و خيزابي است. به قول استاد شفيعي کدکني ما دو نوع ريتم داريم: ريتم جويباري مثل شعر حافظ که آرامش دارد و ريتم خيزابي مانند شعر مولانا که تلاطم دارد. به‌عنوان‌مثال «وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا وَالْقَمَرِ إِذَا تَلاهَا» رستم خيزابي و متلاطم دارد. اما در آيات «وَ الْفَجْرِ وَ لَيالٍ عَشْرٍ وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْر» ريتم جويباري است. فضاي مضمون هم با ريتم هماهنگ است.
اين خواننده و موسيقي‌دان افزود: قرآن وقتي با صوت خوانده مي‌شود اگر با قواعد موسيقايي خوانده شود دل‌نشين است. بنابراين قرآن و موسيقي در طول هم‌اند و نسبت به هم متعارض نيستند. قرآن مي‌تواند معلم ما باشد. حافظ مي‌گويد هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم. ما در امور شريعت گاهي دچار ظاهرگرايي و تصنع مي‌شويم. قرآن در سوره حمد خلاصه شده سوره حمد خلاصه در بسم الله الرحمن الرحيم است. «رحمان» و «رحيم» در اينجا زيرمجموعه «الله» هستند و حرف " ح " در آن‌ها و در واژگان محبت و مهر مشترک است. وقتي ما کلمه مهر را به کار مي‌بريم ديافراگم ما مي‌لرزد.
وي ادامه داد: قرآن سراسر لطف است. بيدل مي‌گويد:
از چمن تا انجمن جوش بهار رحمت است / ديده هر جا بازمي‌گردد دچار رحمت است
وحشي دشت معاصي را دو روزي سر دهيد / تاکجا خواهد رميد آخر شکار رحمت است
همه ما شکار رحمت خواهيم شد و به لطف و مهر خدا خواهيم رسيم. همچنان که الآن هم در پناه مهر خدا هستيم.
سيد حسين شهرستاني سپس گفت: هنر آوا و موسيقي (به معني عام کلمه) به تعبير دکتر رجبي شايد نخستين هنر قرآني و سرچشمه همه هنرهاي قرآني است. حتي کتابت قرآن بعد از آن است. خواندن قرآن پيش از کتابت قرآن رخ مي‌دهد. موسيقي قرآن جلوه جمال آيات تشريعي و تکويني خداوند در قرآن و در طبيعت است. هنرمند وقتي در برابر اين زيبايي قرار مي‌گيرد آن را به صوت و نظم آوايي تبديل مي‌کند. فيثاغوريان مي‌گفتند موسيقي از نظم ستارگان و کيهان الهام مي‌گيرد؛ يعني آيات آفاقي خداوند.
اين پژوهش‌گر حکمت هنر افزود: قرآن آهنگين است و هر سوره شکلي از قافيه دارد. توجه به وجه هنري و زيبايي شناسانه قرآن در کنار وجه فقهي و لغوي و سياسي و تاريخي مهم است. آن‌وقت به گنجينه‌هاي جديدي از قرآن دست مي‌يابيم. به‌عنوان‌مثال خداوند در آيات ابتدايي سوره تکوير براي بيان جرم بزرگي به نام دخترکشي که ميان اعراب وجود داشت ابتدا با يک لحن بسيار پرهيجان و پرتپش آسمان و زمين را به هم مي‌دوزد تا به اين آيه برسد که «بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ». يعني تمام شرايط قيامت محيا مي‌شود تا از اين مردم پرسيده شود که چرا دختران‌تان را زنده‌به‌گور مي‌کنيد؟ در هنر هم مي‌بينيد که چگونه عبدالباسط با صوت خودش اين معنا و اين موسيقي نهفته در آيات را آشکار مي‌کند.
وي اضافه کرد: گفته شده وقتي حضرت داود با آن صدا و لحن خوش آيات خداوند را مي‌خوانده، پرندگان و طبيعت نيز با او مي‌خواندند و به آواز مي‌آمدند. اثر «ملکا ذکر تو گويم» صناعي که استاد سراج آن را خوانده‌اند، يکي از نمونه‌هاي روزآمد شدن سنت مناجات خواني در موسيقي ماست. صناعي يکي از شعراي بزرگ قرآني ماست و کسي است که مفاهيم عرفاني را وارد ادبيات فارسي کرد و حافظ و سعدي و عطار و مولانا و … همه وام‌دار صناعي هستند. مخاطب امروز ما و نسل‌هاي دهه ۷۰ و ۸۰ ما بايد آثار اين‌چنين را هم بشنوند در غير اين صورت خسارت است. نبايد صداوسيما فقط آثار به‌روز را پخش کند. بلکه بايد توجه شود که آثاري از اين قبيل ميراث موسيقايي ماست و بايد در نسل‌هاي مختلف منتشر شود.
در بخش ديگري از اين برنامه حجت‌الاسلام محمدجواد حاج‌علي‌اکبري گفت: اولين بيانيه‌اي که امام خميني براي قيام الهي خودشان نوشته‌اند با اين آيه شروع مي‌شود: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَي وَ فُرَادَي». اين آيه مطلع انقلاب اسلامي است. امام به اين آيه خيلي دلبستگي داشتند. در آن اوج غربت که ايشان را دستگير مي‌کنند و به او مي‌گويند با چه ياراني مي‌خواهي به اهدافت برسي و ايشان مي‌گويند ياران من در گهواره‌ها هستند، اين آيه را مي‌نويسند و آن بيانيه را مي‌دهند.
رئيس شوراي سياست‌گذاري ائمه جمعه افزود: در سوره آل‌عمران مي‌فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون». اين آيه جزو غرر آيات قرآن و از آيات راهبردي است. علامه طباطبايي به اين آيه که مي‌رسد کل مباحث علم‌الاجتماع اسلامي را بيان مي‌کند که گفته مي‌شود اين بخش خودش يک رساله مستقل است. سوره آل‌عمران از آغاز تا انجام به جامعه‌پردازي در مسير تمدن سازي اختصاص دارد. تعبير جامعه پردازي از تعابير رهبر انقلاب است که مراحل خودسازي، جامعه‌پردازي و تمدن‌سازي را مطرح کردند.
اين قرآن‌پژوه و معلم اخلاق در ادامه گفت: ۳ تعبير «اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا» به اين معناست که کار شما به سرانجام نخواهد رسيد جز با صبر کردن و تزريق صبر به همديگر و حفظ ارتباط جمعي با محور وحدت که همان امام و رهبر باشد. روايتي درباره مفهوم صبر در اين آيه داريم که مي‌فرمايد: «إِصْبِرُوا عَلي أَداءِ الْفَرائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمامَکُم». براي انجام واجبات به صبر نياز است. از طرفي قرآن مي‌گويد ببينيد دشمن براي ضربه زدن به شما چقدر دارد تلاش مي‌کند و خواب ندارد. براي مقابله با چنين دشمني بايد صبر جمعي داشت و به يکديگر روحيه داد و امکانات‌مان را ميان همديگر تقسيم کنيم و مواسات داشته باشيم. مانند رزمايش مواسات که رهبر عزيزمان در جريان کرونا مطرح کردند.
وي سپس عنوان کرد: گروه‌ها و تشکل‌هاي دروني امت بايد حول محور امام سازمان‌دهي شوند. برخي مفسرين درباره تعبير «رابِطُوا» بحث رباط و پاسداري و مرزداري را مطرح کرده‌اند. در ادامه اين آيه تقوا مطرح شده است که نشان مي‌دهد در ۳ مرحله قبلي نيز دائم بايد با حدود الهي خود را هماهنگ کنيم. اين‌که رهبر انقلاب در سال‌هاي اخير بر روي کلمه مقاومت تأکيد مي‌کنند به دليل همين آيه است. اين آيه دعوت به همين مفهوم است. در جاي ديگر مي‌فرمايد: «إِنَّ الَّذينَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقاموا». به استقامت نياز است چون امتحان‌هاي جديد مدام مي‌آيد و بايد از عهده آن‌ها برآييم.
حاج‌علي‌اکبري در پايان گفت: دکترين مقاومت صبر، مصابره، مرابطه و ايستادن بر عهد است. قرآن مي‌گويد حتي در مقابل دشمن تقوا را کنار نگذاريد و در پيمان با دشمنان هم تا آن‌ها در پيمان هستند شما هم باقي بمانيد. البته قرآن مي‌گويد اگر دست‌شان به شما برسد به حساب شما خواهند رسيد و اين نکته را هم توجه داشته باشيد اما عهد را نشکنيد؛ اين يعني تقوا.
در اين برنامه همچنين يوسفعلي ميرشکاک به قصه‌خواني قرآني از روي بخشي از کتاب «روض الجنان و روح الجنان» پرداخت. بررسي کارنامه قرآن‌پژوهي آيت‌الله محمد صادقي تهراني نيز بخش ديگري از قسمت ۳۱ برنامه «سوره» بود.
پخش برنامه تلويزيوني «سوره» با موضوع قرآن و در ۳۱ قسمت، در شب‌هاي ماه مبارک رمضان هر شب ساعت ۲۲:۴۵ دقيقه از شبکه چهار سيما صورت گرفت.
