.jpg)
تاثیر روحانی در قطعنامه شورای حکام/پالس‌هایی که اروپا راگستاخ کرد
تاثير روحاني در قطعنامه شوراي حکام/پالس‌هايي که اروپا راگستاخ کرد
برآيند سخنان روحاني در کاهش تعهدات باعث شد که اروپايي‌ها نسبت به فريادهاي اعتراضي رئيس‌جمهور بي‌تفاوت شوند و در نهايت نيز در همراهي با آمريکا، آنها را عليه ايران جسورتر کند.
همه چيز از ارديبهشت ماه سال ۹۷ آغاز شد، ارديبهشتي که روح، جسم و جان برجام با خروج يکجانبه آمريکا از توافق هسته‌اي، به تاراج برده شد و ايران ماند و کالبد بي جان يک توافق.
اين خروج واکنش‌هاي کلامي زيادي را از جانب ايران و حتي ساير کشورهاي جهان به همراه داشت و گمانه‌زني‌هاي زيادي در رابطه با عملکرد ايران در واکنش به اين خروج يکجانبه مطرح شد. برخي ناظران سياسي اعتقاد داشتند ايران در مواجهه با بدعهدي آمريکا زير ميز بازي مي‌زند و قاعده را تغيير مي‌دهد و در نهايت برجام به يک بازيِ يک سر باخت و يک سر سود تبديل خواهد شد.
اما در عمل، رويکرد دولتمردان ايران بالاخص رئيس‌جمهور در مواجهه با اين اتفاق، ماندن در برجام بود و اين تصميم همانند بسياري از تصميمات ديگر دولت، مخالفان و موافقان زيادي داشت.
مخالفين بر اين عقيده بودند که برجام يک توافق ننگين است و حالا که ترامپ به عنوان رئيس‌جمهور آمريکا زير اين توافق زده، ما نيز بايد پاسخي درخور به اين اقدام بدهيم و با خروج از برجام زودتر از زير بار اين توافق شانه خالي کنيم. در مقابل، موافقين اين تصميم مدام محاسن ماندن در برجام را به انحاي مختلف بر مي‌شمردند و تمام قد از اين تصميم دفاع مي‌کردند.
پالس‌هايي که اروپا را عليه ايران جسورتر کرد
تا اينکه در ارديبهشت ماه سال ۱۳۹۸ و درست همزمان با سالگرد خروج آمريکا از برجام نهايتاً شرايط بازي تغيير کرد و شوراي عالي امنيت ملي در مورخ ۱۸ ارديبهشت ماه، با صدور بيانيه‌اي خطاب به کشورهاي عضو برجام، اعلام کرد: «جمهوري اسلامي ايران در طول يکسال گذشته و پس از خروج غيرقانوني ايالات متحده آمريکا از توافق برجام و نقض مصوبات شوراي امنيت سازمان ملل متحد، نهايت خويشتن‌داري را از خود نشان داده و به درخواست ديگر اعضاي برجام فرصت قابل توجهي در اختيار آنها قرار داده است و در راستاي صيانت از امنيت و منافع ملي مردم ايران، و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهاي ۲۶ و ۳۶ برجام، از امروز ۱۸ ارديبهشت ۹۸ برخي اقدامات خود در توافق برجام را متوقف مي‌کند.»
درادامه اين بيانيه آمده است: «جمهوري اسلامي ايران در مرحله فعلي ديگر خود را متعهد به رعايتِ محدويت‌هاي مربوط به نگهداري ذخاير اورانيوم غني شده و ذخاير آب سنگين نمي‌داند. چنانچه در اين مهلت کشورهاي مزبور قادر نباشند مطالبات ايران را تأمين کنند، در مرحله بعدي جمهوري جمهوري اسلامي ايران رعايت محدوديت‌هاي مربوط به سطح غني سازي اورانيوم، و اقدامات مربوط به مدرن سازي رآکتور آب سنگين اراک را نيز متوقف خواهد کرد.»
مي‌توان گفت اولين اقدام و واکنش عملي به خروج آمريکا از برجام، همين اعلام ايران تحت عنوان «کاهش تعهدات برجامي» بود که بيانيه آن طي نامه‌هاي جداگانه از سوي حسن روحاني به سران کشورهاي عضو برجام ارسال و به موجب آن به کشورهاي باقيمانده در برجام ۶۰ روز براي اجراي تعهدات خود به ويژه در حوزه‌هاي بانکي و نفتي فرصت داده شد.
درضمن بيانيه روحاني خطاب به سران ۱+۴ تاکيد قابل توجهي وجود دارد مبني بر اينکه «هر زمان خواسته‌هاي ما تأمين شود، ما نيز به همان ميزان اجراي مجدد تعهدات متوقف شده را از سر خواهيم گرفت، اما در غير اين صورت، جمهوري اسلامي ايران مرحله به مرحله تعهدات ديگري را متوقف خواهد کرد.»
به اعتقاد بسياري از ناظران سياسي، بيانيه روحاني و تأکيدات مکرر وي خطاب به کشورهاي اروپايي، به نوعي پالسي بود که اثر گام‌هاي اول تا پنجم کاهش تعهدات برجامي را بي‌اثر کرد و کار را به جايي کشاند که نه تنها تروئيکاي اروپايي به مسير انجام تعهدات خود بازنگشتند که در نهايت پيشنهاد بررسي پرونده هسته‌اي ايران در شوراي حکام آژانس انرژي اتمي را هم مطرح کردند.
۳۰ خرداد ماه ۹۹ بود که خبر تصويب قطعنامه ضدايراني در شوراي حکام با ۲۵ رأي مثبت، که حاصل پيشنهاد سه کشور اروپايي فرانسه، آلمان و انگليس بود، اعلام شد و به موجب آن اعضاي شوراي حکام از ايران به دليل عدم همکاري با تحقيقات آژانس انتقاد کرده و طي بيانيه‌اي از ايران خواستند که در اجراي توافقنامه پادماني و پروتکل الحاقي با آژانس همکاري کرده و بدون تأخير خواسته‌هاي آژانس را اجابت کند.
بسياري از کارشناسان سياسي معتقدند، تصويب «قطعنامه ضدايراني شوراي حکام» محصول ملاحظه‌کاري هميشگي دولتمردان در مواجهه با غرب و تأکيدات پي در پي رئيس‌جمهور مبني بر ارائه فرصت به اروپا براي جبران بدعهدي‌هاي برجامي آمريکاست، فرصت‌هايي که اروپا را بيش از پيش گستاخ‌تر کرد.
مشروح اظهارنظرهاي حسن روحاني رئيس جمهور در رابطه با گام‌هاي کاهش تعهدات برجامي به شرح ذيل است:
گام اول| روحاني: قصد لجبازي نداريم، تعهدات ايران قابل بازگشت است
* ۱۸ ارديبهشت ماه [جلسه هيئت دولت]: «مردم بدانند ما از برجام خارج نشديم و برجام پابرجاست. ما امروز کاهش آن و نه خروج از برجام را اعلام کرديم. برجام، همان برجام است و تغيير نمي‌کند اما حاضريم براي اجرايي شدن بهتر آن و اجراي تعهدات شما (۵ کشور باقي مانده در برجام) و شکل اجراي تعهدات، پاي ميز مذاکره بنشينيم»
* ۲۴ ارديبهشت [در ديدار مسئولان و کارگزاران نظام با رهبر انقلاب اسلامي]: «برخي به اشتباه مي‌گويند که ۶۰ روز مهلت داديم تا ۶۰ روز ديگر عمل کنند در حالي که ما از روز ۱۸ ارديبهشت عمل کرديم و ۲ تعهد را کنار گذاشتيم و ۲ تعهد ديگر را نيز بعد از ۶۰ روز کنار خواهيم گذاشت.»
* ۲۹ خرداد ماه [جلسه هيئت دولت]: «چنانچه آنها در اين دوره به تعهدات خود عمل کنند، همه اقداماتي که در ۶۰ روز اول و يا احتمالاً ۶۰ روز دوم انجام گرفته، به نقطه اول برمي گردد و مشکلي ايجاد نمي‌شود، اين منطق صريح ايران است.»
* ۴ تير [گفتگوي تلفني با امانوئل مکرون رئيس جمهور فرانسه]: «ايران هرگز اقدامي غير قابل بازگشت انجام نخواهد داد و هر زمان اجراي برجام از سوي ۱+۴ بويژه در زمينه حل و فصل روابط بانکي و فروش نفت انجام شود، شرايط به گذشته بازخواهد گشت»
* ۱۲ تير ۹۸[ جلسه هيئت دولت]: «اگر طرف‌هاي مقابل به تعهدات خود بازگردند، بازگشت ايران به شرايط توافق به سرعت انجام خواهد شد و اگر توليد بالايي هم انجام دهيم در مدت کوتاهي آن را به کشوري ديگر مانند روسيه فروخته و در قبال آن کيک زرد دريافت مي‌کنيم. ايران اعلام کرده در توليد آب سنگين به ۱۳۰ تن تعهدي ندارد و ممکن است افزايش داشته باشد. اگر شرايط توافق حاصل شود بازگشت به زير ۱۳۰ تن هم خيلي سريع مي‌تواند انجام شود. تمام اقداماتي که ايران به واسطه عدم پايبندي طرف‌هاي مقابل به تعهدات برجام، انجام مي‌دهد به سرعت قابل بازگشت است و ايران هرگز قصد لجبازي با ديگران و برهم زدن توافق را ندارد.»
گام دوم| روحاني: خواهان ادامه برجام هستيم، برگرديد برمي‌گرديم
* ۱۵ تيرماه ۹۸ [گفتگوي تلفني با امانوئل مکرون رئيس‌جمهور فرانسه]: «اقدامات اخير ايران کاملاً در چارچوب برجام بوده و براي حفظ آن است»
* ۱۹ تير ۹۸ [جلسه هيئت دولت]: «ما ۱۴ ماه به شما (اروپا) فرصت داديم و باز هم با اقدام جديد خود ۲ ماه ديگر فرصت داديم. مبناي ما اين است که فضا و زمان لازم را براي حفظ برجام تا جايي که ممکن است نگه داريم»
* ۲۳ تير ۹۸ [جلسه شوراي اداري و توسعه خراسان شمالي]: «اگر آنها با کاهش تعهدات عمل کنند ما هم تعهدات خود را کاهش مي‌دهيم، اگر برجام را نقض کنند ما هم نقض مي‌کنيم. اگر هم تعهدات خود را به صورت کامل اجرا کنند ما نيز کامل اجرا خواهيم کرد. ما هميشه براي مذاکره آماده‌ايم، همين ساعت و همين لحظه شما از زورگويي و تحريم دست برداريد و پاي منطق و عقل برگرديد ما آماده‌ايم.»
* ۲۷ تير ۹۸ [گفتگوي تلفني با «امانوئل مکرون» رئيس جمهور فرانسه]: «لغو تحريم‌هاي آمريکا راهکاري براي استمرار تلاش‌ها براي حفظ و ادامه برجام و بازگشت شرايط به گذشته است»
* ۲ مرداد ۹۸ [جلسه هيئت دولت]: «بارها تأکيد کرده‌ايم کاهش تعهدات کشورمان موقتي است و چنانچه آنها به تعهدات خود به طور کامل عمل کنند، قابليت بازگشت به شرايط قبل از کاهش تعهداتمان را داريم و چنانچه طرف مقابل اقدامات درست و متعادلي انجام دهد و آتش بس در جنگ اقتصادي حاصل شود، فرصتي ايجاد خواهد شد که با يکديگر سخن گفته و به نتيجه برسيم. همه بدانند که هرگز فرصت مذاکره را از دست نخواهيم داد و چنانچه به نتيجه نرسيم و فرصت ۶۰ روزه دوم هم به پايان برسد، حتماً گام سوم را نيز برمي‌داريم.»
* ۸ مرداد ۹۸ [تماس تلفني با امانوئل مکرون]: «بارها تاکيد کرديم اقدامات ايران در کاهش تعهدات برجامي تا اين مرحله به گونه‌اي است که در صورت تأمين منافع اقتصادي ايران از سوي اروپا به سرعت قابل بازگشت به نقطه قبلي خواهد بود.»
* ۴ شهريور ۹۸ [مراسم ارائه دستاوردهاي دولت در توسعه زيرساخت‌هاي روستايي]: «در عين حال که در اين تحريم‌ها مقاومت مي‌کنيم مقابله به مثل هم مي‌کنيم، تعهدات خود را کاهش مي‌دهيم، اما فرصت براي مذاکره و ديپلماسي را هم قرار مي‌دهيم و با ۲ ماه فاصله بين هر مرحله از کاهش تعهدات راه براي حل مشکلات از مسير ديپلماسي را باز مي‌گذاريم.»
* ۵ شهريور ۹۸ [مراسم آغاز عمليات اجرايي طرح اقدام ملي توليد مسکن]: «پنج قدرت جهاني اگر به تعهدات خود برگردند ما هم باز خواهيم گشت.»
* ۹ شهريور ۹۸ [تماس تلفني با رئيس‌جمهور فرانسه]: «رويکرد اصلي جمهوري اسلامي ايران حفظ برجام است. گام سوم کاهش تعهدات برجامي هم مانند ديگر مراحل اقدامي قابل بازگشت خواهد بود.»
* ۱۲ شهريور ۹۸ [در جلسه بررسي و رأي اعتماد مجلس به دو وزير پيشنهادي]: «اگر اروپا به بخش مهمي از تعهدات خود عمل کند؛ ممکن است در کاهش تعهدات تجديد نظر کنيم.»
گام سوم| روحاني: در صورت توافق با اروپا آماده بازگشت به تعهدات برجام هستيم
* ۱۳ شهريور ۹۸ [جلسه سران قوا]: «هر آنچه کشور در زمينه تحقيق و توسعه فناوري هسته‌اي نياز دارد، سازمان انرژي اتمي اقدام کند. مرحله اول کاهش تعهدات را انجام داديم بعد ۲ ماه به ۱+۴ فرصت داديم، مرحله دوم را هم عمل کرديم و باز ۲ ماه ديگر به آنها فرصت داديم، البته در هر ۲ ماه، مذاکراتي با کشورهاي ۱+۴ و از جمله اتحاديه اروپا و مخصوصاً ۳ کشور اروپايي داشتيم اما چون به نتيجه مطلوب خودمان نرسيديم، گام سوم از پس فردا (۱۵ شهريور) برداشته مي‌شود.»
* ۲۰ شهريور ۹۸ [تماس تلفني با رئيس‌جمهور فرانسه]: «در صورتي که توافقات با اروپا نهايي شود، آماده‌ايم به تعهدات برجامي برگرديم. گام سوم کاهش تعهدات برجامي قابليت بازگشت‌پذيري دارد.»
* ۲۵ شهريور ۹۸ [ديدار با رئيس جمهور روسيه]: «در صورت ايفاي تعهدات طرف مقابل، ايران نيز آماده بازگشت به تعهدات برجامي است.»
* ۲۷ شهريور ۹۸[ جلسه هيئت دولت]: «ايران هنوز هم به تعهدات خود در برجام پايبند بوده است.»
* ۴ مهر ۹۸ [نشست خبري با نمايندگان رسانه‌هاي بين المللي در نيويورک]: «کاهش تعهدات برجامي به گونه‌اي است که قابل بازگشت باشد؛ يعني همين ساعتي که با هم صحبت مي‌کنيم، اگر ۱+۴ اعلام کند که به همه تعهداتمان عمل مي‌کنيم ما نيز فوري به تعهداتمان در برجام برمي‌گرديم.»
* ۲۲ مهر ۹۸[ نشست خبري]: «اگر آنها [اروپايي‌ها] به تعهدات‌شان در اين فرصت برگردند، مي‌توانيم به تعهدات کامل برگرديم و اگر آنها همين مسير را ادامه دهند گام‌هاي بعدي را در اين زمينه برخواهيم داشت.»
گام چهارم|روحاني: گام چهارم همانند گام‌هاي قبلي قابل بازگشت است
* ۱۴ آبان ۹۸ [مراسم افتتاح کارخانه نوآوري آزادي]: «گام چهارم همانند گام‌هاي قبلي قابل بازگشت است و هر زمان که آنان به تعهدات اول ژانويه ۲۰۱۷ خود بازگردند ما نيز به تعهدات خود در اين تاريخ باز خواهيم گشت.»
* ۲۸ آبان ۹۸ [در جريان دريافت استوارنامه سفير جديد سوئد]: «کاهش برخي تعهدات برجامي هم در چارچوب برجام بوده و به محض اينکه طرف‌هاي ديگر به تعهدات خودشان برگردند، ايران نيز به تعهدات خود بازخواهد گشت.»
* ۱۳ آذر ۹۸[ همايش بيمه و توسعه]: «ما ناقض برجام نبوديم و هنوز هم به اين توافق عمل مي‌کنيم و اگر امروز کاهش تعهدات داريم، در چارچوب همين قرارداد است.»
گام پنجم|روحاني: آنچه تاکنون انجام داديم قابل بازگشت است
در نهايت ۱۵ دي ماه ۹۸، ايران پنجمين و آخرين گام خود را در راستاي کاهش تعهدات برجامي برداشت اما رئيس‌جمهور همچنان نسبت به طرف مقابل موضعي اميدوارانه و همراه با نرمش کلام اتخاذ کرد.
* ۱۹ دي ۹۸ [تماس تلفني با نخست وزير انگليس]: «اگر اروپا به تعهدات خودش برگردد ايران هم به تعهدات برجامي خود باز خواهد خواهد گشت»
* ۲۵ دي ۹۸[ جلسه هيئت دولت]: «در روزهاي اخير به ۲ نفر از رهبران اروپا به صراحت گفتم، آنچه انجام داديم [گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌اي]، قابل بازگشت و با نظارت آژانس اتمي است.»
به گزارش مهر، آنچه از برآيند سخنان روحاني برداشت شد و به نوعي اروپايي‌ها را نسبت به فريادهاي اعتراضي رئيس‌جمهور بي‌تفاوت و آنها را در بي‌عملي و حتي همراهي با آمريکا جسورتر کرد، اين بود که روحاني دائماً اين جمله را طي چند ماه به زبان آورد که «هر زمان به تعهدات برجام بازگرديد، ما هم به تعهداتمان عمل مي‌کنيم».
مجتهد شبستري: وقتي اروپا مطمئن شد ايران در برجام مي‌ماند، جري‌تر شد
حجت‌الاسلام جواد مجتهد شبستري عضو مجلس خبرگان رهبري در رابطه با تصويب قطعنامه شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي عليه ايران، به خبرنگار مهر مي‌گويد: «اين‌طور که به نظر مي‌آيد مماشات بيش از حد با اروپا، با توجه به اينکه آمريکا از برجام خارج شد و عملاً چيزي از برجام باقي نماند به اين نتيجه منجر شد که اروپا تلاش کرد ايران در برجام بماند و ايران را ملزم کرد که تعهدات برجامي خود را رعايت کند و در ازاي تعهدات، ايران هيچ اقدامي انجام ندهد.»
وي معتقد است: «اينکه ايران از برجامي که چيزي از آن باقي نمانده بود خارج نشد، سبب شد که اروپا گستاخ‌تر شود و اين موضوع ناشي از آن است که اقدامات متقابلي که ايران بايد نسبت به تعهدات خود يا خروج از برجام انجام مي‌داد، انجام نداد و وقتي آنها مطمئن شدند ايران از برجام خارج نمي‌شود جري‌تر شدند و رفتار گستاخانه خود را ادامه دادند.»
شاکري: قطعنامه شوراي حکام، نتيجه مماشات با اروپاست
اقبال شاکري نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي نيز در گفتگو با خبرنگار مهر، در همين رابطه بر اين عقيده است که «قطعنامه ضد ايراني شوراي حکام قطعاً نتيجه مماشات با اروپايي‌ها بود که بارها و بارها اين مساله را آزموده‌ايم اما جواب منفي داده است.»
او مي‌گويد: «ما امروز پشت سر هم در حال خسارت دادن هستيم و هيچ‌گونه دستاوردي از مذاکره با غربي‌ها بدست نياورده‌ايم. مماشات با کشورهاي غربي جز ضرر چيزي براي ايران به بار نياورد.»
حاجي ابوالقاسم دولابي: مذاکره و گفتگو، زورگويان را گستاخ‌تر مي‌کند
محمد حاجي ابوالقاسم دولابي عضو مجلس خبرگان رهبري هم در گفتگويي با خبرنگار مهر مي‌گويد: «انجام يکجانبه تعهدات برجامي از سوي ايران، در نهايت موجب شد تا آمريکا به راحتي از اين توافق خارج شود. تکليف آمريکا، از ابتداي به اجرا درآمدن برجام با وجود کارشکني‌ها و بدعهدي‌هايي که گاه و بي‌گاه انجام مي‌داد، براي مسئولان کشور روشن شده بود اما با اين وجود برخي دائماً تاکيد بر حفظ توافق هسته‌اي و انجام تعهدات يکجانبه داشتند.»
وي معتقد است: «قطعنامه شوراي حکام و تحريم‌هاي متعدد ايالات متحده عليه ايران، اين واقعيت را ثابت کرد که راهبرد مذاکره در مواجهه با آمريکا به هيچ وجه جواب نمي‌دهد و تجربه اين چند سال بايد براي مسئولانِ طرفدار مذاکره ثابت کرده باشد که ما هيچگاه نمي‌توانيم با مذاکره و گفتگو از يک زورگو امتياز بگيريم بلکه تنها او را گستاخ‌تر مي‌کنيم.»
موسوي: دولت اقدام جدي نشان نداد، اروپا جري‌تر شد
به اعتقاد سيد نظام‌الدين موسوي نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي، «يکي از وجوه تصويب قطعنامه شوراي حکام، انفعال دستگاه سياست خارجي در برابر نقض گسترده برجام توسط آمريکا و اروپاست.»
وي به خبرنگار مهر مي‌گويد: «بعد از اينکه آمريکا به صورت يکجانبه از برجام خارج شد، ايران بايد واکنشي جدي نسبت به اين موضوع نشان مي‌داد و لازم بود که دولت در واکنش به اين اقدام، تصميمات محکم‌تري مي‌گرفت اما گام‌هايي جدي در اين راستا برداشته نشد. دولت تلاش کرد که بين اروپايي‌ها و آمريکا تفکيک قائل شود. بعد از اينکه اروپايي‌ها به اين نتيجه رسيدند که دولت ما اقدامي جدي در مقابل آنان انجام نمي‌دهد، جري شدند».
